Middelburg Wijnstad

• Of er in Middelburg ooit wijn verbouwd is, kan niet met zekerheid vastgesteld worden. Wijnbouw was in Nederland in de middeleeuwen in ieder geval wel mogelijk door het relatief warme klimaat. Middelburg heeft, net als veel andere steden in Zeeland, zoals Veere, Domburg en Goes een  wijngaardstraat, waardoor je zou kunnen denken dat deze gerelateerd kan worden aan wijnbouw. Kerken, abdijen en godshuizen hadden soms in de middeleeuwen hun eigen wijngaarden, omdat de wijn nodig was voor de mis en de geestelijken een wijntje wel konden waarderen. Het klooster dat in Middelburg in de nabijheid van de Wijngaardstraat lag, was het Cellebroedersklooster, waarvan de Engelse kerk nog een overblijfsel is.  

Wijnhandel daarentegen was wel zeker aanwezig in de Schelderegio. Machtige Vlaamse steden als Brugge en Gent in de 13e en 14e eeuw waren steden die handel dreven met tal van Europese steden, waaronder de handel met wijn. De aanvoer van wijn geschiedde via het Zwin, waar via de voorsteden van Brugge, Damme en Sluis wijn werd overgeladen. Damme had in de 13e eeuw een stadskraan en kreeg zelfs enige tijd het stapelrecht op diverse producten, waaronder de wijn. Het stapelrecht houdt in dat goederen die langs een stad vervoerd worden, daar eerst moeten worden opgeslagen en te koop aangeboden. Door het stapelrecht konden steden die bijvoorbeeld aan de kust lagen, zich voorspoedig ontwikkelen. Maar het Zwin verzandde in de dertiende en veertiende eeuw en dat had tot gevolg dat een deel van de overzeese handel verdween. 

Terwijl steden als Brugge en Gent met hun tienduizenden inwoners in die tijd grote welvarende steden waren, waren Middelburg en Arnemuiden kleine stadjes met enkele duizenden inwoners. Maar niettemin ontwikkelden beiden steden zich tot belangrijke (doorvoer)havens van de handel. Wijnhandel werd in Middelburg al genoemd in de stadsrechtbrief van 1217 waarbij men verwees naar de twaalfde eeuw. In de brief werd er een straf gezet op het verkopen van ‘vervalschten wijn’ en daarbij verwees men zelfs naar een keur, een oorkonde met stadsrechten, uit de 12e eeuw. 

Arnemuiden, letterlijk de monding van de Arne, was de verbinding naar het kanaal van Welzinge  en vervulde een zeer belangrijke rol als voorhaven van Middelburg en later naar Antwerpen. Hier kwamen de schepen, uit in eerste instantie vooral La Rochelle en Bordeaux, aan met aan boord vooral wijn en zout. Arnemuiden werd als het ware de draaischijf van de westerse wijnen. Hier werd op talloze schepen wijn overgeladen voor de genoemde steden. Op een handgetekende kaart van Jacob van Deventer uit 1545 is zowel de rivier de Arne te zien als het Havenkanaal dat van 1532 tot 1535 in Middelburg werd gegraven, waarvoor Karel de Vijfde in 1531 opdracht had gegeven. Dat was noodzakelijk want de Arne verzandde net als het Zwin. Tot die tijd moet het toch een prachtig gezicht zijn geweest om al die schepen te zien varen door de meanderende rivier de Arne, of rechtstreeks via het Havenkanaal. De haven van Arnemuiden was een zeer drukke plaats en werd in 1567 zelfs het middelpunt van Europa genoemd door de Italiaan Ludovico Guicciardini. Hij beschreef dat er vaak vier- of vijfhonderd schepen aan de rede lagen. Wijn was dikwijls een van de ladingen.